BENGOETXEA: NORABIDE PUBLIKO ARGIA?

Unibertsitate-ereduaren etorkizunari buruzko eztabaida bizian gauden honetan, unibertsitate berriak sortzea arautzeko Estatuko dekretu berria bezalako ekimenek markatuta, EHUko CCOOtik gogoeta bat partekatu beharra sentitzen dugu. 

Gure unibertsitateko Errektoreak dekretu horren aurka agertu izanak, batez ere "eskumenen inbasioa" argudiatuta, zalantza ugari sortzen dizkigu jarrera hori gure unibertsitate publikoak behar duen defentsa argiarekin bat datorren ala ez. Kezka hori ez da berria, "Su artifizialak Parisen, itzalak etxean" komunikatuan adierazi genuen bezala, eta erabaki horiek EHUn eta egunero eraikitzen dutenengan zer-nolako eragina izan dezaketen aztertzea ezinbestekoa da.

Kezka hori Estatu mailako joera kezkagarri batean kokatzen da, CCOO Konfederazio Sindikalak txosten berri batean (2025eko martxoan) jaso bezala.

• 1998tik, Espainian azken unibertsitate publikoa sortu zen urtetik, 27 unibertsitate pribatu berri sortu dira, eta horien kopurua 41era iritsi da (guztizkoaren %45).

• Unibertsitate publikoak 1999tik ikasleen %18 galdu duen bitartean, pribatuetako matrikulazioak %368 hazi dira, batez ere presentzialak ez diren masterretan.

• 2023-2024 ikasturtean, graduko ikasleen ia %22 pribatuetan ari zen ikasten, eta 2024-2025 ikasturtean %23tik gora izatea aurreikusten da.

 

Horren adibide argigarria da ondoko taula. Bertan, unibertsitate pribatuen ehunekoa erakusten da, guztizkoarekiko, Autonomia Erkidegoaren arabera (2023-2024 Ikasturtea)

Autonomia Erkidegoa	Unib. Guztira	Unib. Publikoak	Unib. Pribatuak	% Pribatua (Guztizkoarekiko)
Euskadi	4	1	3	%75,00
Madril	19	6	13	%68,42
Kanariak	6	2	4	%66,67
Gaztela eta Leon	9	4	5	%55,56
Aragoi	2	1	1	%50,00
Kantabria	2	1	1	%50,00
Nafarroa	2	1	1	%50,00
Errioxa	2	1	1	%50,00
Valentziako Erkidegoa	9	5	4	%44,44
Katalunia	12	7	5	%41,67
Murtzia	3	2	1	%33,33
Galizia	4	3	1	%25,00
Andaluzia	11	10	1	%9,09
Asturias	1	1	0	%0,00
Gaztela-Mantxa	1	1	0	%0,00
Estatua (?)	2	2	0	%0,00
Extremadura	1	1	0	%0,00
Balear Uharteak	1	1	0	%0,00
Estatu Guztira	91	50	41	%45,05

Iturria: Unibertsitateko Informazio Sistema Integratua (SIIU). Zientzia, Berrikuntza eta Unibertsitate Ministerioa, 2025. Datuetan oinarritutako kalkulu propioak.

 

Eta unibertsitate pribatuek autonomia erkidegoko graduko ikasleen ehunekoari dagokionez duten sartzeari erreparatzen badiogu (2023-2024 Ikasturtea):

Autonomia Erkidegoa	Ikasle Publikoak (Gradua)	Ikasle Pribatuak (Gradua)	% Ikasle Pribatuetan (Gradua)
Estatu Guztira	1.077.830	300.994	%21,8
Errioxa	3.701	29.495	%88,9
Nafarroa	8.501	9.647	%53,1
Katalunia	152.407	85.463	%35,9
Madril	174.359	80.328	%31,6
Euskadi	35.995	16.083	%30,9
Gaztela eta Leon	56.120	21.037	%27,2
Valentziako Erkidegoa	105.260	31.142	%22,8
Kanariak	33.309	5.695	%14,6
Andaluzia	200.848	4.358	%2,1
Asturias	17.171	0	%0,0
Extremadura	16.925	0	%0,0
Gaztela-Mantxa	23.625	0	%0,0

Iturria: Unibertsitateko Informazio Sistema Integratua (SIIU). Unibertsitateen Idazkaritza Nagusia, 2025.

Fenomeno hori, funtsean, finantzaketa publiko nahikorik ez egoteak eta publikoan plaza nahikorik ez egoteak bultzatzen du –batez ere Osasun Zientziak bezalako titulazio esandakoetan–, eta, txostenak ondorioztatzen duenez, gero eta desberdintasun sozial eta hezkuntzako handiagoa eragiten ari da. Madrilgo Erkidegoan, hedabideek arreta jartzen duten tokian, unibertsitateen %68 pribatuak dira. Baina Euskadik, azaldutako datuak ikusita, hiru erakunde pribatu baititu gure unibertsitate publiko bakarraren aurrean, ez du harrotzeko handirik.

Koherentzia Eskatzen duen Konpromiso Publikoa

Bidezkoa da egungo Errektoretza Taldearekin irekitako elkarrizketa-gunea aitortzea. Joan den martxoaren 31n izandako aldebiko bileran, CCOOtik Errektoretzarekin diagnostikoetan bat etortze nabarmena egiaztatu genuen: irabazi-asmoa duten unibertsitate pribatuen ugaritzearekiko kezka sakona partekatu zen, EHUren finantza-eskasia historikoa aitortu zen, bai eta finantzaketa gehigarri espezifikoa erreklamatzeko egokitasuna ere (adibidez, elebitasunaren berezko kostuak estaltzeko), eta, are gehiago, jarrera argia agertu zen erakunde pribatuek funtsezko baliabide publikoak erabiltzearen aurka, hala nola Osakidetzako ospitaleak medikuntza fakultate pribatuen praktiketarako. Abiapuntu hori, Errektoretza CCOOren kezka nagusiekin bat egiten zuela zirudiena publikoaren defentsan, itxaropentsua iruditu zitzaigun.

Orduan, ezinbesteko galdera sortzen da: unibertsitate publikoa babestu eta haren kalitatea eta nagusitasuna bermatu beharra partekatzen badugu, nola uztartzen da ikuspegi hori unibertsitate berriak sortzeko baldintza zorrotzagoak ezartzea helburu duen Estatu mailako neurri baten aurkako jarrera frontalarekin? Ez al da, bada, Estatu mailako araudi zorrotzago bat tresna baliagarria unibertsitate publiko guztientzat, gurea barne, eredu unibertsitario merkantilisten eta lehia desleialaren aurrean zilegi den defentsan? Gure ustez, autonomia-eskumenen zilegizko defentsak ez du balio behar Estatu osoko zerbitzu publiko unibertsitarioa indartzeko helburu nagusia iluntzeko, ezta Euskadin arau-malgutasunari atea irekitzeko ere, EHU kaltetuta ateratzeko arriskuarekin.

Azpimarratzekoa da, EHUko errektoreak eta Zientzia, Unibertsitate eta Berrikuntzako sailburu Juan Ignacio Pérez Iglesiasek ustezko eskumen-inbasio batengatik ahotsa altxatzen duten bitartean, gainerako errektoreek, CRUEk eta autonomia-erkidegoek ez dutela kexarik agertu horren inguruan, eskumen berberak izanik ere; aitzitik, hemen ikus daitekeen bezala [1].

Ziurtagirien Eskema Estatuko Dekretuaren Aurrean

Bengoetxeak eta Pradales lehendakariak maiatzaren 20an egindako bileraren ostean, Pérez Iglesias sailburua eta Estitxu Garai Bizkaiko Campuseko errektoreordea ere bertan zirela, UPV/EHUko errektoreak adierazi zuen "begi onez ikusi zuela sailburuak unibertsitateen kalitatea bermatzeko proposatu duen ziurtagirien eskema".

Prentsara zabaldu zaigunaren arabera, Pérez Iglesiasen proposamena unibertsitateen "Michelin Gida" moduko bat litzateke, izarrak emango litzaizkieke ebaluagarriak diren parametro batzuen arabera, Estatuko dekretuarena baino araudi "malguagoa" eta, gure ustez, laxoagoa ezarriz. Ziurrenik, ziurtagiri horiek Unibasqek, egiaztapenerako euskal agentziak, kudeatuko lituzke, EHUko Langileei (Aldi Baterako Ikertzaileak eta Jardunaldi Partzialeko Langileak, etab.) oraindik ukatzen dien Auzitegi Gorenak CCOOk irabazitako epaietan aitortutako seiurtekoetara aurkezteko eskubidea [2]. Hori, Euskadirekin alderatuta, ez da gertatzen ANECA estatuko agentzian 2021eko urtarriletik [3]. Hemen proposatutako ziurtagirien eskemari buruz dakigunaren xehetasun batzuk ematen dizkizugu.

Gaurkotasuna duela iruditzen zaigu gogoratzea nola EUNEIZen sorrerak 2021ean eztabaida eta sindikatuen oposizio handia piztu zituen [4] Eusko Jaurlaritzak (EAJ-PSE) Unibertsitate Ministerioaren Estatu mailako exijentziak saihesteko egindako ahaleginengatik, unibertsitate pribatu berrientzako baldintzak gogortu baitzituen. EUNEIZek betetzen zituen zalantzak gorabehera, Eusko Legebiltzarrak 8/2021 Legea aldatu zuen egokitzeko eta 2021eko azaroaren 11n onartzeko, EH Bilduren eta Elkarrekin Podemosen aurkako botoekin soilik. Ikus dezakegunez, "euskal esparruaren aterkiak" ez gintuen babestu Estatu mailako baldintzak betetzen ez zituen unibertsitate pribatu horren etorreratik, guztiz kontrakoa baizik.

Nolanahi ere, CCOOk uste du prentsa gehiegizko estaldura ematen ari zaiola gai honi, gure ustez ibilbide eskasekoa, Bengoetxea errektorearen onespenarekin. Ez al litzateke hobe gure errektoreak bere ahalegin eta dedikazio guztia EHUren finantzaketari buruz hitz egitean jartzea?

 

Euskal Unibertsitate Sistema (EUS): EHUk Lehentasun Ukaezina Izan Behar Du

EUS baten existentzia ulertzen dugu, hainbat erakunde pribatuk eta unibertsitate publiko bakarrak osatua, gurea, EHUk, alegia, bide batez, hiru pribatuek batuta baino ikasle gehiagori ematen baitio zerbitzu. Hala ere, kezkaz ikusten dugu nola, batzuetan, diskurtso instituzionalak EHUren berezitasuna eta zentraltasuna lausotzen dituela dirudien sistema horren barruan. Errektoreak Sorbonara egindako bisita berriak, adibidez, EUS osoa sustatzera bideratuagoa zirudien EHU bera defendatu eta proiektatzera baino [5], [6], [7]. Gure ustez, gure unibertsitate publikoko Errektorearen funtsezko eginkizuna, hain zuzen ere, honen defentsa eta bultzada da, gure etxearena.

Finantzaketari dagokionez, Unibertsitate Sistemaren Lege Organikoak (OSLU) argi eta garbi ezartzen du Barne Produktu Gordinaren %1 unibertsitate publikoko hezkuntzako gastu publikora bideratzeko helburua. Edozein saiakera, nondik datorren axola gabe, zifra hori EUSen barruan banatu beharreko funts gisa interpretatzeko, erakunde pribatuak barne, EHUren finantzaketa nahikoa ezarentzat onartezina litzatekeen murrizketa litzateke. EHUko Errektoretzari dagokio ahotsik irmoena izatea ehuneko hori, eta beharrezko gehikuntzak, osorik unibertsitate publikora bidera daitezen defendatzeko.

Ildo horretan, gogorarazi nahi dugu CCOO izan dela mahai gainean jarri duen erakunde bakarra, bai Errektoretzarekin izandako aldebiko bileran, bai gure Hautagaitzei Gutun Irekian, OSLUk berak hizkuntza-bereizgarritasunak bezalako berezitasunetatik eratorritako kostu espezifikoak estaltzeko finantzaketa gehigarria izateko aukera aurreikusten duela, EHUk aktiboki aztertu eta exijitu behar duen bidea.

Pertsonak Erdigunean: Lan Dignitatea eta Aintzatespena Unibertsitate Publiko Sendo Baten Oinarri

Bikaintasuneko unibertsitate publiko bat, batez ere, langileen konpromisoan eta profesionaltasunean oinarritzen da. Horregatik, EHUren defentsa bere langileentzako lan baldintza duinen eta bidezko aintzatespenaren aldeko borrokatik bereizezina da.

IIPren soldatak:

CCOOtik, arlo honetan defizit historikoei aurre egiteko beharra nabarmendu dugu etengabe. Zaila da ulertzea, eta erabat bidegabea, gure unibertsitateko Irakasle eta Ikertzaileen Pertsonalak (IIP) aurreko hezkuntza-etapetako irakasleek baino oinarrizko ordainsari txikiagoak izatea. Egoera horrek unibertsitate-arloan eskatzen den kualifikazio handia eta dedikazioa gutxiesteaz gain, talenturik onena erakartzea eta atxikitzea ere zailtzen du. Ildo horretan, CCOOk 2025eko urtarrilean Hautagaitzei Gutun Irekian eta ondoren EHUko IIPrentzat (2025era eguneratzeke dagoen) soldata-proposamen xehatua aurkeztu zuen, haien lana duinduko duen ekiparazioa bilatuz.

TEKAZELen errealitatea:

Aldi berean, ezin dugu ahaztu Teknikari, Kudeatzaile, Administrari eta Zerbitzuetako Pertsonalaren (TEKAZEL) egoera, haien lana ezinbestekoa baita gure unibertsitatearen eguneroko funtzionamendurako eta kalitaterako. Gure "TEKAZEL izatearen garrantzia" jakinarazpenean nabarmendu genuen bezala, kolektibo honek EAEko beste administrazio publiko batzuetako langile parekagarriek baino ordainsari txikiagoak jasotzeaz gain, karrera horizontalaren bultzadan aurrerapen erabakigarriak espero ditu, OSLUk berak ezarritako eskubidea baita eta haren ezarpena derrigortzen baitu, baldintza orokorren hobekuntza eta indarrean dagoen legeriaren araberako telelanaren egokitzapena eskatzeaz gain. Are gehiago, EHUren aldetik indarrean dagoen legeriaren ez-betetzeak salatu behar izan ditugu gai sentikorretan, hala nola laneko arriskuen prebentzioan edo administrazioak oraindik aurre egin ez dion gaixotasunagatiko diskriminazioan.

Talentuaren erakarpena, atxikipena eta sustapena:

IIPren talentua erakarri eta atxikitzeko eta karrera akademikoa arintzeko aldarrikatutako asmoak, martxoaren 31ko aldebiko bileran beharrezkotzat jo zena, talka egiten du, ez bakarrik soldata-desberdintasun horien iraupenarekin, baita gure irakasle eta ikertzaileek aurkitzen dituzten sustapen eta egonkortasunerako oztopo ugariekin ere, gure "Su artifizialak Parisen, itzalak etxean" analisian adierazi genuen bezala.

Ildo horretan, eta EHUtik haratago, etsigarria da Unibertsitate Sailburuak joan den azaroan agertutako axolagabekeria, Loli García CCOO Euskadiko Idazkari Nagusiak beste funtsezko gai batzuen artean María Zambrano ikertzaileentzako irtenbideak bilatzeko premiazko bilera bat egiteko eskaeraren aurrean – IIPren talentua atxikitzeko gai kritikoa, CCOOk orduko Errektoregaiari gure Gutun Irekian planteatu ziona –. Horrelako jarrerek zalantzan jartzen dute unibertsitate-komunitatea osatzen duten pertsonekiko benetako konpromisoa.

Laboralizaziorako joera argia:

Arestian aipatutakoaz gain, eta bere garaian ohartarazi genuen bezala, kezkaz ikusten dugu EHUko IIP funtzionarioen murrizketa kezkagarria. 

EHU Estatuko bigarren unibertsitate publikoa da IIP funtzionarioen ehuneko txikiena duena, eta oso urrun dago OSLUk eskatzen duen %50etik, irudian ikus daitekeen bezala.

Aipatutako jakinarazpenean, CCOOk xehetasunez azaltzen ditu joera arriskutsu horren arriskuak eta EHUk OSLUren arau-haustea. Azken batean, kontratazio-politika horrek EHU gero eta gehiago pribatizaziora hurbiltzea baino ez duela egiten azaltzen dugu. IIPren laboralizazio-prozesu horrek, iraultzen ez bada, epe ertain/luzera ondorio negatiboak izan ditzake enpleguaren egonkortasunean, independentzia akademikoan eta gure unibertsitate publikoaren kalitatean bertan.

EHUren Defentsan Koherentzia Aktibo Baterantz

CCOOtik Errektoretzarekin izandako aldebiko bileran erakutsi genuen bezala, elkarrizketa eraikitzailea eta lankidetzarako gure erabateko prestasuna berresten dugu. Hala ere, elkarrizketa horrek tartean dauden erakunde guztien koherentzia aktiboan oinarritu behar du.

Dei egiten diegu EHUko Errektoretzari eta Eusko Jaurlaritzari, beren adierazpen publikoak eta ekintza politikoak bat etor daitezen unibertsitate publikoaren, haren finantzaketa egokiaren, langile guztien lan-baldintzen duintasunaren eta euskal gizartean duen zeregin nagusiaren lehentasunaren alde adierazitako konpromisoekin.

EHUk, gure unibertsitate publikoak, aitzakia eta kontraesanik gabeko defentsa merezi du, bere sendotzea eta euskal gizarteari zerbitzatzeko duen gaitasuna lehenetsiko dituena. CCOOtik, helburu hori errealitate ukigarria izan dadin lanean jarraituko dugu.

 

¡CCOO EHUko Langileen Defentsan!

AFILIA ZAITEZ CCOOn: INTERESGARRIA ZAIZU

94 601 2437
ccooupv-bi@ehu.eus

Eskaneatu edo egin klik QR kodearen gainean