BENGOETXEA: NORABIDE PUBLIKO ARGIA?
Unibertsitate-ereduaren etorkizunari
buruzko eztabaida bizian gauden honetan, unibertsitate berriak
sortzea arautzeko Estatuko dekretu berria bezalako ekimenek markatuta,
EHUko CCOOtik gogoeta bat partekatu beharra sentitzen
dugu.
Gure unibertsitateko Errektoreak
dekretu horren aurka agertu izanak, batez ere "eskumenen
inbasioa" argudiatuta, zalantza ugari sortzen dizkigu jarrera
hori gure unibertsitate publikoak behar duen defentsa argiarekin bat
datorren ala ez. Kezka hori ez da berria, "Su
artifizialak Parisen, itzalak etxean"
komunikatuan adierazi genuen bezala, eta erabaki horiek EHUn eta
egunero eraikitzen dutenengan zer-nolako eragina izan dezaketen
aztertzea ezinbestekoa da.
Kezka
hori Estatu mailako joera kezkagarri
batean kokatzen da, CCOO
Konfederazio Sindikalak txosten berri batean (2025eko martxoan)
jaso bezala.
1998tik,
Espainian azken unibertsitate publikoa sortu zen urtetik,
27 unibertsitate pribatu berri sortu dira,
eta horien kopurua 41era iritsi da (guztizkoaren %45).
Unibertsitate
publikoak 1999tik ikasleen %18 galdu duen bitartean, pribatuetako
matrikulazioak %368 hazi dira, batez
ere presentzialak ez diren masterretan.
2023-2024
ikasturtean, graduko ikasleen ia %22 pribatuetan
ari zen ikasten, eta
2024-2025 ikasturtean %23tik gora izatea aurreikusten da.
Horren adibide argigarria da
ondoko taula. Bertan, unibertsitate pribatuen ehunekoa
erakusten da, guztizkoarekiko, Autonomia
Erkidegoaren arabera (2023-2024 Ikasturtea)
Autonomia Erkidegoa
|
Unib. Guztira
|
Unib. Publikoak
|
Unib. Pribatuak
|
% Pribatua (Guztizkoarekiko)
|
Euskadi
|
4
|
1
|
3
|
%75,00
|
Madril
|
19
|
6
|
13
|
%68,42
|
Kanariak
|
6
|
2
|
4
|
%66,67
|
Gaztela eta Leon
|
9
|
4
|
5
|
%55,56
|
Aragoi
|
2
|
1
|
1
|
%50,00
|
Kantabria
|
2
|
1
|
1
|
%50,00
|
Nafarroa
|
2
|
1
|
1
|
%50,00
|
Errioxa
|
2
|
1
|
1
|
%50,00
|
Valentziako Erkidegoa
|
9
|
5
|
4
|
%44,44
|
Katalunia
|
12
|
7
|
5
|
%41,67
|
Murtzia
|
3
|
2
|
1
|
%33,33
|
Galizia
|
4
|
3
|
1
|
%25,00
|
Andaluzia
|
11
|
10
|
1
|
%9,09
|
Asturias
|
1
|
1
|
0
|
%0,00
|
Gaztela-Mantxa
|
1
|
1
|
0
|
%0,00
|
Estatua (?)
|
2
|
2
|
0
|
%0,00
|
Extremadura
|
1
|
1
|
0
|
%0,00
|
Balear Uharteak
|
1
|
1
|
0
|
%0,00
|
Estatu Guztira
|
91
|
50
|
41
|
%45,05
|
Iturria: Unibertsitateko Informazio
Sistema Integratua (SIIU). Zientzia, Berrikuntza eta Unibertsitate
Ministerioa, 2025. Datuetan oinarritutako kalkulu propioak.
Eta unibertsitate pribatuek autonomia
erkidegoko graduko ikasleen ehunekoari dagokionez duten
sartzeari erreparatzen badiogu (2023-2024 Ikasturtea):
Autonomia Erkidegoa
|
Ikasle Publikoak (Gradua)
|
Ikasle Pribatuak (Gradua)
|
% Ikasle Pribatuetan (Gradua)
|
Estatu Guztira
|
1.077.830
|
300.994
|
%21,8
|
Errioxa
|
3.701
|
29.495
|
%88,9
|
Nafarroa
|
8.501
|
9.647
|
%53,1
|
Katalunia
|
152.407
|
85.463
|
%35,9
|
Madril
|
174.359
|
80.328
|
%31,6
|
Euskadi
|
35.995
|
16.083
|
%30,9
|
Gaztela eta Leon
|
56.120
|
21.037
|
%27,2
|
Valentziako Erkidegoa
|
105.260
|
31.142
|
%22,8
|
Kanariak
|
33.309
|
5.695
|
%14,6
|
Andaluzia
|
200.848
|
4.358
|
%2,1
|
Asturias
|
17.171
|
0
|
%0,0
|
Extremadura
|
16.925
|
0
|
%0,0
|
Gaztela-Mantxa
|
23.625
|
0
|
%0,0
|
Iturria:
Unibertsitateko Informazio Sistema Integratua (SIIU). Unibertsitateen
Idazkaritza Nagusia, 2025.
Fenomeno
hori, funtsean, finantzaketa publiko nahikorik ez
egoteak eta publikoan plaza nahikorik ez egoteak
bultzatzen du –batez ere Osasun Zientziak bezalako titulazio
esandakoetan–, eta, txostenak ondorioztatzen duenez, gero eta
desberdintasun sozial eta hezkuntzako handiagoa eragiten ari da.
Madrilgo Erkidegoan, hedabideek arreta jartzen duten tokian,
unibertsitateen %68 pribatuak dira. Baina Euskadik, azaldutako
datuak ikusita, hiru erakunde pribatu baititu gure unibertsitate
publiko bakarraren aurrean, ez du harrotzeko handirik.
Koherentzia
Eskatzen duen Konpromiso Publikoa
Bidezkoa da egungo Errektoretza
Taldearekin irekitako elkarrizketa-gunea aitortzea. Joan den
martxoaren 31n izandako aldebiko bileran, CCOOtik Errektoretzarekin
diagnostikoetan bat etortze nabarmena egiaztatu genuen: irabazi-asmoa
duten unibertsitate pribatuen ugaritzearekiko kezka sakona partekatu
zen, EHUren finantza-eskasia
historikoa aitortu zen, bai eta finantzaketa gehigarri espezifikoa
erreklamatzeko egokitasuna ere (adibidez, elebitasunaren berezko
kostuak estaltzeko), eta, are gehiago, jarrera argia agertu zen
erakunde pribatuek funtsezko baliabide publikoak erabiltzearen aurka,
hala nola Osakidetzako ospitaleak medikuntza fakultate pribatuen
praktiketarako. Abiapuntu hori, Errektoretza CCOOren kezka
nagusiekin bat egiten zuela zirudiena publikoaren defentsan,
itxaropentsua iruditu zitzaigun.
Orduan, ezinbesteko galdera sortzen
da: unibertsitate publikoa babestu eta haren kalitatea eta nagusitasuna
bermatu beharra partekatzen badugu, nola uztartzen da ikuspegi
hori unibertsitate berriak sortzeko baldintza zorrotzagoak ezartzea
helburu duen Estatu mailako neurri baten aurkako jarrera frontalarekin?
Ez al da, bada, Estatu mailako araudi zorrotzago bat tresna baliagarria
unibertsitate publiko guztientzat, gurea barne, eredu
unibertsitario merkantilisten eta lehia desleialaren aurrean zilegi
den defentsan? Gure ustez, autonomia-eskumenen zilegizko defentsak
ez du balio behar Estatu osoko zerbitzu publiko unibertsitarioa
indartzeko helburu nagusia iluntzeko, ezta Euskadin arau-malgutasunari
atea irekitzeko ere, EHU kaltetuta ateratzeko arriskuarekin.
Azpimarratzekoa
da, EHUko errektoreak eta Zientzia, Unibertsitate eta Berrikuntzako sailburu Juan Ignacio Pérez Iglesiasek ustezko eskumen-inbasio batengatik
ahotsa altxatzen duten bitartean, gainerako errektoreek, CRUEk eta
autonomia-erkidegoek ez
dutela kexarik agertu horren inguruan,
eskumen berberak izanik ere; aitzitik, hemen ikus daitekeen bezala
[1].
Ziurtagirien Eskema Estatuko Dekretuaren Aurrean
Bengoetxeak eta Pradales lehendakariak maiatzaren 20an egindako
bileraren ostean, Pérez Iglesias sailburua eta Estitxu Garai Bizkaiko
Campuseko errektoreordea ere bertan zirela, UPV/EHUko errektoreak
adierazi zuen "begi onez ikusi zuela sailburuak unibertsitateen
kalitatea bermatzeko proposatu duen ziurtagirien eskema".
Prentsara zabaldu zaigunaren arabera, Pérez Iglesiasen proposamena unibertsitateen "Michelin Gida" moduko bat litzateke, izarrak emango litzaizkieke ebaluagarriak diren parametro batzuen arabera, Estatuko dekretuarena baino araudi "malguagoa" eta, gure ustez, laxoagoa ezarriz. Ziurrenik, ziurtagiri horiek Unibasqek, egiaztapenerako euskal agentziak, kudeatuko lituzke, EHUko Langileei (Aldi Baterako Ikertzaileak eta Jardunaldi Partzialeko Langileak, etab.) oraindik ukatzen dien Auzitegi Gorenak CCOOk irabazitako epaietan aitortutako seiurtekoetara aurkezteko eskubidea [2]. Hori, Euskadirekin alderatuta, ez da gertatzen ANECA estatuko agentzian 2021eko urtarriletik [3]. Hemen proposatutako ziurtagirien eskemari buruz dakigunaren xehetasun batzuk ematen dizkizugu.
Gaurkotasuna duela iruditzen
zaigu gogoratzea nola EUNEIZen sorrerak 2021ean eztabaida eta
sindikatuen oposizio handia piztu zituen [4]
Eusko Jaurlaritzak (EAJ-PSE) Unibertsitate Ministerioaren Estatu
mailako exijentziak saihesteko egindako ahaleginengatik, unibertsitate
pribatu berrientzako baldintzak gogortu baitzituen. EUNEIZek betetzen
zituen zalantzak gorabehera, Eusko Legebiltzarrak 8/2021
Legea aldatu zuen egokitzeko eta 2021eko azaroaren 11n
onartzeko, EH Bilduren eta Elkarrekin Podemosen aurkako botoekin soilik.
Ikus dezakegunez, "euskal esparruaren aterkiak" ez gintuen
babestu Estatu mailako baldintzak betetzen ez zituen unibertsitate
pribatu horren etorreratik, guztiz kontrakoa baizik.
Nolanahi ere, CCOOk
uste du prentsa gehiegizko estaldura ematen ari zaiola gai honi, gure
ustez ibilbide eskasekoa, Bengoetxea errektorearen onespenarekin.
Ez al litzateke hobe gure errektoreak bere ahalegin eta dedikazio
guztia EHUren finantzaketari buruz hitz egitean jartzea?
Euskal
Unibertsitate Sistema (EUS): EHUk Lehentasun Ukaezina Izan Behar Du
EUS baten existentzia ulertzen
dugu, hainbat erakunde pribatuk eta unibertsitate publiko bakarrak
osatua, gurea, EHUk, alegia, bide batez, hiru pribatuek batuta baino
ikasle gehiagori ematen baitio zerbitzu. Hala ere, kezkaz ikusten dugu
nola, batzuetan, diskurtso instituzionalak EHUren berezitasuna eta
zentraltasuna lausotzen dituela dirudien sistema horren barruan.
Errektoreak Sorbonara egindako bisita berriak, adibidez, EUS osoa
sustatzera bideratuagoa zirudien EHU bera defendatu eta proiektatzera
baino [5],
[6],
[7].
Gure ustez, gure unibertsitate publikoko Errektorearen funtsezko
eginkizuna, hain zuzen ere, honen defentsa eta bultzada da, gure
etxearena.

Finantzaketari dagokionez,
Unibertsitate Sistemaren Lege Organikoak (OSLU) argi eta garbi
ezartzen du Barne Produktu Gordinaren %1 unibertsitate publikoko
hezkuntzako gastu publikora bideratzeko helburua. Edozein
saiakera, nondik datorren axola gabe, zifra hori EUSen barruan banatu
beharreko funts gisa interpretatzeko, erakunde pribatuak barne, EHUren
finantzaketa nahikoa ezarentzat onartezina litzatekeen murrizketa
litzateke. EHUko Errektoretzari dagokio ahotsik irmoena izatea
ehuneko hori, eta beharrezko gehikuntzak, osorik unibertsitate
publikora bidera daitezen defendatzeko.
Ildo horretan, gogorarazi nahi dugu
CCOO izan dela mahai gainean jarri duen erakunde bakarra, bai
Errektoretzarekin izandako aldebiko bileran, bai gure Hautagaitzei
Gutun Irekian, OSLUk berak hizkuntza-bereizgarritasunak
bezalako berezitasunetatik eratorritako kostu espezifikoak
estaltzeko finantzaketa gehigarria izateko aukera aurreikusten
duela, EHUk aktiboki aztertu eta exijitu behar duen bidea.
Pertsonak
Erdigunean: Lan Dignitatea eta Aintzatespena Unibertsitate Publiko
Sendo Baten Oinarri
Bikaintasuneko unibertsitate
publiko bat, batez ere, langileen konpromisoan eta profesionaltasunean
oinarritzen da. Horregatik, EHUren defentsa bere langileentzako lan
baldintza duinen eta bidezko aintzatespenaren aldeko borrokatik
bereizezina da.
IIPren soldatak:
CCOOtik, arlo honetan defizit
historikoei aurre egiteko beharra nabarmendu dugu etengabe. Zaila da
ulertzea, eta erabat bidegabea, gure unibertsitateko Irakasle eta
Ikertzaileen Pertsonalak (IIP) aurreko hezkuntza-etapetako
irakasleek baino oinarrizko ordainsari txikiagoak izatea. Egoera
horrek unibertsitate-arloan eskatzen den kualifikazio handia eta
dedikazioa gutxiesteaz gain, talenturik onena erakartzea eta
atxikitzea ere zailtzen du. Ildo horretan, CCOOk 2025eko
urtarrilean Hautagaitzei
Gutun Irekian eta ondoren EHUko IIPrentzat
(2025era eguneratzeke dagoen) soldata-proposamen
xehatua aurkeztu zuen, haien lana duinduko duen
ekiparazioa bilatuz.
TEKAZELen errealitatea:
Aldi berean, ezin dugu ahaztu
Teknikari, Kudeatzaile, Administrari eta Zerbitzuetako
Pertsonalaren (TEKAZEL) egoera, haien lana ezinbestekoa baita
gure unibertsitatearen eguneroko funtzionamendurako eta kalitaterako.
Gure "TEKAZEL
izatearen garrantzia" jakinarazpenean nabarmendu
genuen bezala, kolektibo honek EAEko beste administrazio publiko
batzuetako langile parekagarriek baino ordainsari txikiagoak
jasotzeaz gain, karrera horizontalaren bultzadan aurrerapen
erabakigarriak espero ditu, OSLUk
berak ezarritako eskubidea baita eta haren ezarpena derrigortzen
baitu, baldintza orokorren hobekuntza eta indarrean dagoen
legeriaren araberako telelanaren egokitzapena eskatzeaz gain.
Are gehiago, EHUren aldetik indarrean dagoen legeriaren ez-betetzeak
salatu behar izan ditugu gai sentikorretan, hala nola laneko
arriskuen prebentzioan edo administrazioak oraindik
aurre egin ez dion gaixotasunagatiko
diskriminazioan.
Talentuaren
erakarpena, atxikipena eta sustapena:
IIPren talentua erakarri eta
atxikitzeko eta karrera akademikoa arintzeko aldarrikatutako
asmoak, martxoaren 31ko aldebiko bileran beharrezkotzat jo zena, talka
egiten du, ez bakarrik soldata-desberdintasun horien iraupenarekin,
baita gure irakasle eta ikertzaileek aurkitzen dituzten sustapen
eta egonkortasunerako oztopo ugariekin ere, gure "Su
artifizialak Parisen, itzalak etxean" analisian
adierazi genuen bezala.
Ildo horretan, eta EHUtik haratago,
etsigarria da Unibertsitate Sailburuak joan den azaroan agertutako
axolagabekeria, Loli García CCOO Euskadiko Idazkari Nagusiak beste
funtsezko gai batzuen artean María Zambrano ikertzaileentzako
irtenbideak bilatzeko premiazko bilera bat egiteko eskaeraren
aurrean – IIPren talentua atxikitzeko gai kritikoa, CCOOk
orduko Errektoregaiari gure Gutun Irekian planteatu ziona –. Horrelako
jarrerek zalantzan jartzen dute unibertsitate-komunitatea osatzen
duten pertsonekiko benetako konpromisoa.
Laboralizaziorako
joera argia:
Arestian aipatutakoaz gain, eta
bere garaian ohartarazi genuen bezala, kezkaz ikusten dugu
EHUko IIP funtzionarioen murrizketa kezkagarria.
EHU Estatuko bigarren unibertsitate
publikoa da IIP funtzionarioen ehuneko txikiena duena, eta oso urrun
dago OSLUk eskatzen duen %50etik, irudian ikus daitekeen bezala.
Aipatutako jakinarazpenean, CCOOk
xehetasunez azaltzen ditu joera arriskutsu horren arriskuak eta EHUk
OSLUren arau-haustea. Azken batean, kontratazio-politika
horrek EHU gero eta gehiago pribatizaziora hurbiltzea baino
ez duela egiten azaltzen dugu. IIPren laboralizazio-prozesu horrek,
iraultzen ez bada, epe ertain/luzera ondorio negatiboak izan ditzake
enpleguaren egonkortasunean, independentzia akademikoan eta gure
unibertsitate publikoaren kalitatean bertan.
EHUren
Defentsan Koherentzia Aktibo Baterantz
CCOOtik Errektoretzarekin
izandako aldebiko bileran erakutsi genuen bezala, elkarrizketa
eraikitzailea eta lankidetzarako gure erabateko prestasuna berresten
dugu. Hala ere, elkarrizketa horrek tartean dauden erakunde guztien
koherentzia aktiboan oinarritu behar du.
Dei egiten diegu EHUko
Errektoretzari eta Eusko Jaurlaritzari, beren adierazpen publikoak
eta ekintza politikoak bat etor daitezen unibertsitate publikoaren,
haren finantzaketa egokiaren, langile guztien lan-baldintzen
duintasunaren eta euskal gizartean duen zeregin nagusiaren
lehentasunaren alde adierazitako konpromisoekin.
EHUk, gure unibertsitate publikoak,
aitzakia eta kontraesanik gabeko defentsa merezi du, bere
sendotzea eta euskal gizarteari zerbitzatzeko duen gaitasuna
lehenetsiko dituena. CCOOtik, helburu hori errealitate
ukigarria izan dadin lanean jarraituko dugu.
¡CCOO EHUko Langileen Defentsan!
AFILIA ZAITEZ CCOOn: INTERESGARRIA ZAIZU
94 601 2437
ccooupv-bi@ehu.eus