BEKEN LAN-AINTZATESPENA

 

CCOOK BEKADUN OHIEK LAN EGINDAKO URTEAK AITORTZEA ESKATU DU

CCOOtik urteak daramatzagu lanean pertsona askok ikerketako eta lankidetzako (CIDIR, CIG eta abarren bekak) bekadun gisa igaro zituzten urteak lan-arloan eta ondorio guztietarako onar daitezen. Jakin badakigu gaur egun UPV/EHUn lan egiten duten pertsona askok, bai irakasle eta ikertzaile gisa, bai AZPkoen artean, aitorpen hori jaso dezaketela.

 

Koka gaitezen:

2011. urtera arte, estatuko doktoratu aurreko ikerketa ikerketa-beken onuradunek egiten zuten. Pertsona horiek ez zuten Gizarte Segurantzan kotizatzeko aukerarik izan lan egindako urteengatik, orduan indarrean zegoen araudiak ez baitzituen behartzen enplegatzaileak Gizarte Segurantzan kotizatzera (gainerako langileek bezala). Horren ondorioz, pertsona horiek eraginpean daude orain, bai erretiroa hartzeko kotizatutako urteei dagokienez, bai erretiroa hartzean jasoko duten ordainsariari dagokionez; gainera, ez dira kontuan hartuko antzinatasunaren ondorioetarako. Orain administrazio publikoan lan egiten duten langile horiei ez zaie hirurtekoen tarterik eta bestelako irakaskuntza- eta/edo ikertzaile-osagarririk aitortzen, ezta gainerako langileei aitortzen zaizkien beste onura ekonomiko batzuk ere, bekadun gisa lan egindako urteen ondorioz.

 

Legezko ahokatzea:

 

 

2011n, 1493/2011 Errege Dekretuak aldi baterako hitzarmen bat prestatu zuen, beka horien onuradunek Gizarte Segurantzan gehienez bi urtez kotizatu ahal izateko (gogoan dugu doktoratu aurreko langileek lau urteko beka zutela), baina 2012ko abenduaren 31ra arteko epearekin hitzarmen berezia izenpetzeko. Urte horretan bizi zen krisi-unea zela eta, interesdun askok ezin izan zuten Errege Dekretua bete. Beste batzuek ez zuten jakin araua argitaratu zenik, eta beste batzuk, besterik gabe, arauak berak zuzenean baztertzen zituen.

 

Gainera, Teknologiaren eta Zientziaren Legea (14/2011 Legea) argitaratu aurretik doktoratu ondoko bekak lortu zituzten langileek ez dute kotizatzeko aukerarik izan bekadun ikerketa-langileak izan ziren aldietan, eta, kasu batzuetan, 10, 12 eta 14 urtez "bekak" eman dituzte. Hitzarmen hori baliatu ahal izan zuten langileei buruz ari bagara, gehienez 2 urteko kotizazioa soilik erreskatatu ahal izan zuten, baina dagokien kotizazioa beraiek ordaindu behar izan zuten, eta ezin izan zuten Gizarte Segurantzako inolako eskubiderik baliatu beka garatu bitartean (laneko bajak, amatasuna, aitatasuna, ezintasunak, etab.).Paradoxikoki, pertsona horiek langiletzat hartzen ez ziren bitartean, Errenta Aitorpena egiteko eta Ogasunari bere lan-etekinen arabera ordaintzeko betebeharra zuten (ondare-gehikuntzatzat hartutako lehen urteetan, sari edo loteria bat balitz bezala).

 

Prestatzen ari diren ikertzaileei gaur egun aplikatu beharreko araudia (EPIPF) aurrerapauso handia izan da doktoratu aurreko ikertzaileak langile gisa onartzeko, eta, neurri handi batean, haien kontratazioa -eta Gizarte Segurantzako kotizazioa- eta eratorritako lan-eskubideak arautu dira. Orain, beharrezkoa da aurretik antzeko lan bat egin zutenen eta gaur egun diskriminazio-ondorioak dituztenen egoera berrikustea, haien lana ez baitzen behar bezala onartu.

Bestalde, abenduaren 28ko 28/2018 Errege Lege Dekretuaren bosgarren xedapen gehigarriak, prestakuntza-programak eta lanekoak ez diren praktikak eta praktika akademikoak garatzen dituzten pertsonen Gizarte Segurantzari buruzkoak, honako hau adierazten du zazpigarren zenbakian: "Xedapen honek aipatzen dituen pertsonek, baldin eta, indarrean sartu aurretik, bertan adierazitako egoeran egon badira, hitzarmen berezi bat izenpetu ahal izango dute, Lan Ministerioaren epeari, baldintzei eta baldintzei dagokienez." Baina zazpigarren atal horren arau-garapena oraindik ez da gauzatu. Deskribatuta dagoen moduan egiten bada ere, indarrean sartu aurretik egindako prestakuntza-aldien kotizazioaren zenbaketan bi urteko mugarekin jarraitzen du.

 

Asko dira bekadun izandakoen (ikerketakoak eta lankidetzakoak) inguruan gertatzen diren bidegabekeria-egoerak. Horregatik, egoera horiek zuzentzeko araudi bat eskatzen dugu, honako hauek kontuan hartuta:

• Ikerketa-bekadunek zein lankidetza-bekadunek egindako lan guztia aitortzea.
• Jende askok ezin izan zuen 1493/2011 Errege Dekretuan oinarrituta kotizatu lehen aipatutako kausengatik, eta hori egin zutenek gehienez 2 urte baino ez dizkiete aitortu, eta gerora ordaindu behar zuten.
• Konpentsazio bat egon behar dela beka-urteetan estaldurarik ez izateagatik. Langile horiei oinarrizko eskubideak kendu zitzaizkien, hala nola Gizarte Segurantzaren berezko mediku-estaldura, gaixotasunagatiko ezintasuna edo edozein langilek bere garaian zituen amatasun-bajak (edo orain antzeko lana egiten duten langileek dituztenak), eta, horrela, konparaziozko bidegabekeria bat eta oinarrizko eskubideen urraketa bat sortu ziren.
• Egoera hori askotan deialdi oso lehiakor eta zorrotzetan beka lortu zuten pertsonen artean gertatu dela, espediente akademiko onagatik, aldez aurreko ibilbideagatik eta/edo garatutako ikerketa-proiektuen interesagatik. Hala ere, balizko "sari" horrek eskubide ekonomikoak galtzea ekarri du, ez baitira aitortzen bekadun gisa dituzten hirurtekoak, ezta beste irakaskuntza- eta/edo ikertzaile-osagarri batzuk ere, ezta lanpostuz igotzeko antzinatasuna ere.
  
• Are gehiago nabarmentzen da konparaziozko bidegabekeria-egoera, doktoratu aurreko ikertzaileen 2019ko lan-aintzatespenaren ondoren, aurreko langileekin alderatuta.
• Gainera, langile horiek erretiratzeko dagoen arazoa gehitu beharko litzateke. Izan ere, erretiroa hartzeko baldintzak gero eta zorrotzagoak bihurtzen ari dira, eta pertsona horiek hainbat urte dituzte, eta urte horiek ez dituzte zenbatzen. Orain, lan-aldi aktiboa luzatu behar dute, eta/edo pentsioaren zenbatekoa murriztu.

 

Bidegabekeria-, diskriminazio- eta babesgabetasun-egoera horrek gure Unibertsitateko, beste unibertsitate batzuetako, ikerketa-zentroetako eta administrazio publikoetako pertsonei eragiten die. Horregatik, CCOO maila guztietan ari da, estatuan, autonomia-erkidegoan eta EHUn, diskriminazio-egoera hori amai dadin.