UNIBERTSITATE PRIBATUAK: KONTROL GUTXIAGO, HEDAPEN ZIURTATUA
640/2021 EDaren aldaketak egungo egoera hobetzen du, baina ez du unibertsitate pribatuen ugaritzearen arazoa konponduko. 2025eko urriaren 28an 905/2025 EDa indarrean sartuko da, Unibertsitate eta unibertsitate-zentroak sortu, aitortu eta baimentzeko eta unibertsitate-zentroen akreditazio instituzionalerako 640/2021 EDa aldatzen duena.
CCOOek hasieratik erreklamatu dio Gobernuari anbizio handiagoa izateko beharra 640/2021 EDaren erreforman
Erreforma hau legealdi honetako garrantzitsuenetakoa izan behar zen, LOSU indarrean sartu ondoren, ustez unibertsitate pribatu berriak sortzeko baldintzak gogortzera zetorrelako. Errealitatea da ez diela itxaropen horiei erantzuten:
- 640/2021 ED-AREN HASIERAKO IDAZKETA HOBETZEN DU, eta hori ez zen zaila. Aurreikusten zituen baldintzak hain orokorrak eta minimoak zirenez, unibertsitatetik baino ikasketa-akademiatik hurbilago zeuden proiektuak unibertsitatetzat hartzera eraman du bere aplikazioak. Izapidetzen ari zela, CCOOek adierazi zuen Errege Dekretu horrek ez zuela erabat konpontzen titulartasun pribatuko ikastetxeen bereizketarik gabeko gehikuntzaren arazoa, eta errealitateak ohartarazpen hori berretsi du: haren aplikazioak ez du eragotzi, indarrean sartu zenetik igaro diren lau urteetan, 2025/2026 ikasturtean plazak eskaintzen dituzten 39 unibertsitate pribatu izatetik 46 izatera igarotzea, eta horiei beste lau unibertsitate pribatu gehitu beharko litzaizkieke, joan den irailaren 9an Unibertsitate Politikako Konferentzia Orokorrak horien berri eman baitzien (I. ERANSKINA). Orotara, orain arte, 10 unibertsitate pribatu berri, hasiera batean kalitate-printzipioaren pean "unibertsitateak edo unibertsitate-zentroak sortzeko gero eta ekimen gehiago kudeatu, antolatu eta gaitasun handiagoz planifikatzera" zetorren arau baten babesean.
- BAINA BELDUR GARA EZ DUELA ERAGOTZIKO ZALANTZAZKO KALITATEKO UNIBERTSITATE ETA UNIBERTSITATE-ZENTRO BERRIAK UGALTZEN JARRAITZEA. Erreformarekin batera hainbat eskakizun sartu dira, eta, itxuraz, irizpide zorrotzagoak eskatuko dituzte indarrean sartzen denetik aurrera aurkezten diren proiektuetan. Baina eskatutako txosten guztien nahitaezko eta lotesle izaera ez eskatzeak, kasu askotan, autonomia-erkidegoen esku utziko du haiek behin betiko onesteko azken gaitasuna.
Aldatzen dena eta aldatu beharko lukeena
Zalantzarik gabe, arauaren erreformak baldintza berriak ezartzen ditu eta lehendik zeuden batzuk aldatzen ditu (II. ERANSKINA), gutxieneko kalitatea bermatzeko, eta hori positiboki baloratu behar da. Aldaketa horien artean, honako hauek nabarmentzen ditugu:
- Unibertsitateek 3 doktorego-programa eskaini beharko dituzte, ez 2, erreformara arte bezala. Gutxienez 10 gradu eta 6 master eskaintzeko betebeharra mantentzen da, 5 jakintza-arloetatik 3tan (zientziak, artea eta giza zientziak, osasun-zientziak, ingeniaritzak eta gizarte-zientziak).
- Sortu berriko unibertsitateek kaudimen ekonomikoa egiaztatu beharko dute Gordailuen Kutxan edo antzeko tresna legal batean utzitako abalaren bidez.
- Dekretu berriak 4.500 ikasleko atalasea ezartzen du lehenengo sei funtzionamendu-urteetan. Orain arte dekretuak "masa kritiko" nahikoaz hitz egiten zuen. 2023/24 ikasturtean, matrikulatuen batez bestekoa 19.800 izan zen publikoetan eta 11.000 pribatuetan. Pribatuetako 13tan ez ziren unibertsitatean izena emandako 3.000 ikaslera iristen. Betetzeko epe desberdinak aurreikusten dira, gutxienez sei urtekoak (hasierako proiektuan bost ziren), eta beste bi urtez luzatzeko aukera dago. Hiru urte azken ekitaldietan sortu badira.
- Aldatutako dekretuak behartu egiten du unibertsitate-proiektuek ebaluaziorako agentzia nazionalaren (ANECA) edo ebaluaziorako agentzia autonomikoaren aldeko txosten nahitaezko eta loteslea izatea. Adituek urtebeteko epea izango dute hura egiteko, eta irakasleen kalitatea, ikerketa eta ekipamenduak izango dituzte ardatz. Ekimena gaitzat hartzen ez bada, sustatzaileek ezin izango dute beste proposamenik aurkeztu bi urtean. Txostena aldekoa bada, Zientzia, Berrikuntza eta Unibertsitate Ministerioari dagokio, 6 hilabeteko epean, txosten ez-lotesle bat egitea, Unibertsitate Politikako Konferentzia Orokorrari helaraziko zaiona, onar dezan edo ez. Jasangarritasun ekonomikoan eta aldez aurreko esperientzian oinarrituko dira. EDa indarrean sartu arte, plantilla eta baliabideak ere ebaluatzen zituzten, eta orain agentziek ebaluatuko dituzte.
- Urrutiko unibertsitate berriak sortzeko, Gorte Nagusien onarpena eta ANECAren ebaluazioa beharko dira. Autonomia Erkidegoen eskumena izaten jarraituko dute EDa indarrean sartzen den egunean jada sortuta zeudenek; hizkuntza propio koofiziala duten lurraldeetan daudenek eta irakaskuntzaren % 50 gutxienez hizkuntza horretan emango denean (horrek bere jarduera akademikoaren erkidegoz gaindiko irismena mugatzen duelako); eta autonomia-erkidegoaren finantzaketa partziala dutenek, unibertsitatearen aurrekontuaren % 20 gutxienez. Adibideak argiak dira: UOC Katalunian eta Valentziako Nazioartekoa Valentziako Erkidegoan.
- Kalitate-irizpideak eskatuko zaizkie irakasle eta ikertzaileei. Zehazki, gutxienez % 50ek doktore izan beharko du irakaskuntza guztietarako; eta, gutxienez, % 60k ikerketan egiaztatutako esperientzia izan behar du.
Baina ulertzen dugu ate jakin batzuk irekita uzten direla, unibertsitate-sistemaren kalitate- eta hobekuntza-helburua bermatzen ez dutenak, eta hori da, ustez, lege-aldaketa honek lortu nahi duena. Horrela, eta adibide gisa, honako hau ikusten dugu:
- Ezin izango zaie aldez aurreko esperientziarik eskatu unibertsitate berri baten sustatzaileei; beraz, edozein pertsonak edo enpresak sustatu ahal izango du unibertsitate bat, nahiz eta bere lanbide-jarduerak unibertsitate-eremuarekin zerikusirik ez izan. Eskakizun hori mantentzen da, hasierako erreforma-proiektuan kudeatzaileei bakarrik aurreikusten zitzaiena.
- CCOOtik ezinbestekotzat jotzen dugu nahitaezko txosten guztiak lotesleak izatea, baina hori ez da gertatzen erreforma honekin, non ebaluazio-agentzien txostenak baino ez diren. Hau da, proiektuaren jasangarritasun ekonomikoa baloratuko duen Unibertsitate Politikako Konferentzia Orokorraren txostena ez da loteslea izango, eta horrek arriskua dakar proiektuaren etorkizuneko bideragarritasunerako.
- Unibertsitate pribatu batek egoitza soziala duen autonomia-erkidegoaz bestelako batean zentroak sortu, eskuratu eta atxikitzeko aurreikusten zen Unibertsitate Politikako Batzar Nagusiaren txostenak ez du zertan aldekoa izan beharko. Hau da, nahiz eta txostena zentro berriaren aurkakoa izan, eragindako autonomia-erkidegoek prozesua baimendu ahal izango dute, hala iritziz gero. Hori bereziki larria da, hori baita martxan dauden unibertsitate pribatuak hedatzeko zabaltzen hasi den formula. Eta orain arte arau dena gertatzen jarraituko du: Konferentzia horren txosten desegokia duten unibertsitate guztiak, azkenean, autonomia-erkidegoek baimentzen dituzte. Eta adibide gisa, honako hauek: azken 15 egunetan hiru zentro atxiki berri onartu dira: bat Balear Uharteetan (CEU San Pablo Mallorcan) eta beste bi Asturiasko Printzerrian (Alfontso X.a Jakitunaren Unibertsitatekoa, Oviedon, eta Nebrijako Unibertsitatekoa, Avilesen). Hirurak 2026/2027 ikasturtean hasiko dira lanean.
- Sortu berri diren unibertsitateek gutxienez ikasleen % 10entzako ostatua izan beharko dute, mugikortasuna bermatuz eta aukera-berdintasuna sustatuz etxebizitzaren garestitzearen eta urritasunaren aurrean. Hala ere, unibertsitateak ez dira behartzen bizitoki-zuzkidura hori osorik edo zati batean unibertsitateek ematera, eta aukera-berdintasuna bermatzen duten prezioekin; aitzitik, erakunde pribatuekin egindako hitzarmenen bidez eman ahal izango da, horien helburua etekin ekonomikoa lortzea baita.
- Urrutiko unibertsitateak sortzeko txostenak, erreforma-proiektuan aurreikusitakoaren ordez —kasu guztietan ANECAri eta ministerioari lotzen zitzaizkienak—, kalitate-agentzia autonomikoei lotuta jarraituko dute, baldin eta eskolen % 50 hizkuntza koofizialean bada, finantzaketaren % 20 autonomia batetik jasotzen badute edo dekretua aldatu aurretik sortu badira. Ezin dugu ahaztu urrutiko irakaskuntza mota hori unibertsitate pribatuen negozioaren funtsezko zati bat dela.
- Titulazio berriek Unibertsitate Politikako Konferentzia Orokorretik (CPU) igaro beharko dute, baina haren txostena ez da loteslea izango.
Oro har, araura egokitzeko Errege Dekretuaren proiektuan baino epe luzeagoak ezartzen dira: hiru urte jardunean dauden unibertsitateentzat, bost sortu berrientzat, sei 4.500 ikasleko masa kritikoa lortzeko, eta zazpi urte arte ikerketa-helburu batzuk betetzeko.
Eta esanguratsua dena: unibertsitate-zerbitzua "funtsezko zerbitzutzat" hartzen da, baina ez den bezala, "oinarrizko zerbitzu publikotzat".
CCOOek hasieratik erreklamatu dio Gobernuari anbizio handiagoa izateko beharra 640/2021 EDaren erreforman. Ezinbestekoa da unibertsitate bat sortzeko azken erabakian beharrizan-, egokitasun- eta kalitate-irizpideak gailentzea gogoeta politiko edo ekonomikoen gainetik, horiek, funtsean, legebiltzarreko gehiengoen eta enpresa edo pertsona fisiko edo juridiko jakin batzuen interesen mende baitaude.
CCOOrentzat, lege-aldaketa honek, eraginkorra izateko, "unibertsitateaz" hitz egin ahal izateko beharrezkoak diren gutxieneko baldintzen eskakizuna harmonizatu eta areagotu behar du, bai eta gure unibertsitate-sistemako osagai guztietan oinarrizko kalitate-maila batzuk finkatu ere. Sistema horretan, batez besteko kalitate ona duten unibertsitate publikoak eta pribatuak elkarrekin bizi dira, eta horien zati handi batek maila akademiko baxua du. Horrek ikerketa-jarduera hondarrean islatzen da, eta horrek argi eta garbi kaltetzen du unibertsitate-sistema osoa. Eta beldur gara orain onartutako erreformak, bere edukia ikusita, ez duela bermatzen hori aldatuko denik.
Kalitatezko unibertsitate publikoa gizarte osoaren ondasuna da, eta gizartearen aurrerapenari laguntzeko modu nagusietako bat da. Ezin dugu utzi guztion eskubidea gutxiengo baten negozio bihurtu nahi dutenek suntsi dezaten.
¡CCOO, UPV/EHUko langileen defentsan!
ccooupv-bi@ehu.eus
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina